Tại sao vaccin lại có thể bảo vệ bạn trước sự tấn công của virus? Bởi vì nó kích hoạt hệ thống phòng vệ của chính cơ thể. Vaccin là cách chúng ta bắt chước virus kích hoạt hệ miễn dịch, khiến hệ miễn dịch phản ứng nhanh hơn và mạnh mẽ hơn khi virus thực sự tấn công. Vậy cơ thể thực sự đã làm gì khi bắt gặp virus?
Mục lục
Sự bành trướng của virus
Virus hay siêu vi, là các thực thể sống chưa có cấu tạo tế bào, chúng bắt buộc phải ký sinh trong tế bào chủ để tồn tại và phát triển. Siêu vi trùng có thể xâm nhiễm vào tất cả các dạng sinh vật, từ vi khuẩn, thực vật, động vật cho đến con người và gây ra rất nhiều bệnh khác nhau. Sau khi vào được trong tế bào, virus dùng bộ máy của tế bào chủ để nhân lên theo cấp số nhân. Một tế bào bị nhiễm 1 hạt virus có thể tạo ra 100 con virus con. Tức là chỉ cần 3 bản sao của một loại virus qua 4 vòng sao chép – mất khoảng vài ngày – để tạo ra 300 triệu virus mới – một con số khổng lồ.
Đương nhiên, đó là với điều kiện lý tưởng chứ không phải điều kiện thực bên trong cơ thể người. Thực tế thì, bên cạnh điều kiện tài nguyên hạn chế không cho phép vi sinh vật phát triển theo cách như vậy, hệ miễn dịch giúp chúng ta tiêu diệt hầu hết các cuộc tấn công của virus trước khi chúng kịp bùng nổ, hoặc ít nhất là kìm hãm để chúng chỉ phát triển ở mức độ thấp.
Để hình dung vai trò của hệ miễn dịch, hãy nhìn vào bệnh nhân HIV. Họ có thực sự chết vì virus HIV? Câu trả lời là không, họ chết vì bất cứ tác nhân gây bệnh nào khác khi hệ miễn dịch đã bị HIV dần dần vô hiệu hóa – nhiễm trùng cơ hội.
Vậy cơ thể thực sự đã tuyệt vời như thế nào trong việc bảo vệ chúng ta trước mầm bệnh?
Cách tế bào phản ứng lại
Từ thế kỷ 19, người ta đã nhận thấy việc 1 người bị nhiễm 2 loại virus khác nhau cùng lúc là tương đối hiếm. Nhưng tại sao? Và bằng cách nào 1 virus có thể ngăn chặn 1 virus khác? Đi tìm câu trả lời cho những câu hỏi trên, các nhà khoa học đã có bằng chứng cho sự có mặt của interferon (IFN), một chất được tiết ra bởi tế bào khi virus xâm nhập. Cho đến nay, interferon là các thuốc được ứng dụng khá rộng rãi trong điều trị, từ bệnh do virus cho đến ung thư.
Interferon là protein thuộc họ các cytokins, được tế bào giải phóng ra môi trường sau khi bị virus xâm nhiễm. Nó giúp chuyển tế bào bị nhiễm và các tế bào lân cận sang chế độ phòng thủ. Interferon kích thích sản xuất một số protein (được gọi chung là protein kháng virus), các protein này ngăn chặn virus xâm nhập vào tế bào, ngăn virus đã nhập bào đi đến nhân tế bào (nơi virus sẽ nhân lên) và ngăn virus đoạt lấy bộ máy của tế bào để tạo ra protein cần thiết cho bản sao mới của virus. Vậy cách phản ứng lại của tế bào sau khi nhiễm virus đã giúp chống lại các virus khác.
Đương nhiên, những phản ứng cục bộ này chỉ đủ để cầm chân virus tại chỗ mà thường sẽ không đủ để quét sạch virus. Virus, với tốc độ nhân lên khủng khiếp có được vô số đột biến, và chúng tìm cách chống lại các tác dụng mà interferon tạo ra. Nhưng cầm chân virus vài ngày là đủ, sau đó hệ miễn dịch đặc hiệu sẽ nhập cuộc.
Hệ miễn dịch lên tiếng
Miễn dịch tự nhiên/ không đặc hiệu
IFN cũng là một phần của đáp ứng miễn dịch không đặc hiệu. Nhưng chỉ là một phần, virus còn phải đối mặt với các sát thủ của miễn dịch tự nhiên – các tế bào bạch cầu, tế bào diệt tự nhiên NK và tế bào đuôi gai DC, chúng được gọi chung là các tế bào thực bào. Nhận được tín hiệu của tế bào bị xâm nhiễm, hoặc được cảm ứng bởi chính virus, các tế bào này lập tức di chuyển đến ổ viêm, tìm và tiêu diệt cả virus lẫn các tế bào bị nhiễm virus.
Sau khi virus bị tiêu hóa, các mảnh kháng nguyên (bất cứ thứ gì có thể kích hoạt phản ứng miễn dịch đặc hiệu đều là kháng nguyên) từ chúng sẽ được trình diện lại với lympho bào T bởi các tế bào thực bào. Lúc này, đáp ứng miễn dịch đặc hiệu được khởi động.
Miễn dịch đặc hiệu
Sau khi nhận thông tin về mầm bệnh, một mặt, các tế bào T nhân lên với tốc độ nhanh chóng rồi ồ ạt tiến đến ổ viêm trực tiếp xử lý virus. Một mặt, một nhóm tế bào T mang thông tin kháng nguyên này đến kích thích tế bào B sản xuất kháng thể chống lại kháng nguyên vừa thu được. Kháng thể được tạo ra là vũ khí mạnh mẽ của hệ miễn dịch – vũ khí cuối cùng của toàn bộ quá trình miễn dịch tạo ra.
Kháng thể được tổng hợp lưu hành trong máu, khi đến vị trí tổn thương. Kháng thể gắn vào kháng nguyên và bất hoạt mầm bệnh. Chúng cũng kích thích làm cho miễn dịch tự nhiên diễn ra mạnh mẽ hơn. Không chỉ vậy, miễn dịch đặc hiệu còn lưu giữ thông tin về mầm bệnh qua trí nhớ miễn dịch. Do đó khi tái nhiễm, chúng phản ứng rất nhanh và mạnh mẽ, khiến một số virus chỉ có thể gây bệnh trên người 1 lần. Đây cũng chính là nguyên tắc của chủng ngừa, bắt chước kháng nguyên virus tạo đáp ứng miễn dịch và lưu giữ trí nhớ miễn dịch. Để khi thực sư bị tấn công, cơ thể sẽ phản ứng lại với mầm bệnh theo trí nhớ sẵn có – một đáp ứng nhanh chóng và mạnh mẽ giúp vô hiệu hóa virus.
Một cách cần mẫn và sáng suốt, hệ miễn dịch vẫn đang giữ cho chúng ta sống khỏe mạnh trước các tác nhân gây bệnh mỗi ngày. Cung cấp cho chúng nguồn dưỡng chất thiết yếu và điều kiện làm việc tối ưu sẽ giúp chúng ta tận dụng được sức mạnh vô hạn bên trong, tự bảo vệ mình trước các mầm bệnh đang hoành hành.
Theo X3immune.vn
