Miễn dịch tự nhiên là cách thức tồn tại của 98% trong số 1.5 triệu loài trên Trái Đất. Đối với loài người, đó là phần không thể thiếu, miễn dịch tự nhiên mở màn cho phản ứng bảo vệ của cơ thể trước các mầm bệnh.
Lạ và quen, có hại hay vô hại?
Có thể bạn chưa biết, nhưng trong khi chúng ta làm việc, học tập hay nghỉ ngơi, các chiến binh của hệ miễn dịch vẫn chăm chỉ tuần tra khắp cơ thể để phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào của sự xâm lăng. Vô số cuộc chiến vẫn diễn ra lặng lẽ ngay cả lúc bạn không bị ốm. Để làm được điều này, hệ miễn dịch phải thực sự tinh vi trong việc phát hiện kẻ địch. Không chỉ đơn giản là phát hiện cái gì lạ và cái gì quen, mà còn là cái gì có hại và cái gì vô hại để chỉ phản ứng khi thực sự cần.
Để làm được điều này, các tế bào mang trên mình vô số các ‘con mắt’ giúp chúng ‘quét’ tất cả những gì ngang qua. Bản chất của những con mắt này là các phân tử đính trên bề mặt, hoặc đôi khi là cả bên trong tế bào. Các tế bào miễn dịch có vô số loại, và mỗi loại lại mang trên mình hằng hà sa số các phân tử như thế. Các phân tử này được gọi chung là thụ thể nhận dạng mẫu. Các thụ thể nhận dạng mẫu này giúp hệ miễn dịch nhận biết được các phần tử lạ so với cơ thể. Đây là phần quan trọng hàng đầu của miễn dịch tự nhiên, vì chỉ khi nhận ra mối nguy, hệ miễn dịch mới khởi phát chiến tranh, huy động lực lượng đến khu vực bị xâm phạm và ‘dẹp loạn’.
Hình 1: Những con mắt miễn dịch vẫn không ngừng quét bất cứ thứ gì đi ngang
Sau khi nhận diện, các phần tử lạ này sẽ được trình bày lại với các tế bào T và xác nhận xem phần tử lạ vừa ‘tóm được’ này có nguy hại hay không. Nếu xác nhận là phần tử có hại, hệ miễn dịch sẽ lập tức thực hiện một loạt phản ứng chống lại mầm bệnh. Tuy nhiên, nếu nó là phần tử lạ nhưng vô hại, ví dụ như các lợi khuẩn chung sống hòa bình ở đường ruột, hay đồ ăn thức uống chẳng hạn, hệ miễn dịch sẽ ngó lơ. Tuy vậy trước khi được xác nhận vô hại, miễn dịch tự nhiên (hay miễn dịch không đặc hiệu) đã kịp có phản ứng với các tác nhân này bằng cách nuốt chúng, rồi tăng cường sản xuất hàng loạt các hóa chất gây độc và dự trữ bên trong để sẵn sàng khai hỏa.
Immune – VIDs là gì?
Được chiết xuất từ vách tế bào của chủng lợi khuẩn Lactobacillus rhamnosus và Lactobacillus plantarum. Immune –VIDs có bản chất là muramyl peptides, sản phẩm thoái hóa của peptidoglycan. Peptidoglycan (hay murein) – thành phần cơ bản có trong vách tế bào của hầu hết vi khuẩn. Vách tế bào giúp định hình vi khuẩn và bảo vệ chúng không bị áp suất thẩm thấu phá vỡ, vì vậy đây là thành phần cơ bản của tất cả vi khuẩn. Peptidoglycan cũng là đích tác dụng của nhiều kháng sinh, như penicillin chẳng hạn..
Trong quá trình vi khuẩn phát triển và phân chia, chúng bắt buộc phải tổng hợp peptidoglycan, rồi sau đó thành phần này lại bị phân cắt bởi enzyme để tạo ra các mảnh nhỏ hơn giải phóng ra môi trường khi vi khuẩn chết đi. Muramyl peptides là thành phần như vậy, nói một cách đơn giản, nó chính là các mảnh nhỏ trong peptidoglycan của 2 chủng lợi khuẩn quen thuộc. Với thành phần từ lợi khuẩn, Immune – VIDs chính là một phần tử lạ nhưng vô hại – giúp hệ miễn dịch có sự chuẩn bị sẵn sàng nhưng không thực sự khơi mào chiến tranh.
Immune – VIDs trở thành con mồi cho đại thực bào
Khi đại thực bào nhận thấy sự có mặt của muramyl peptides, chúng sẽ có phản ứng tăng sản xuất ra các hàng loạt các chất oxy phản ứng bên trong nó, đây là các thành phần giúp chúng tiêu diệt mầm bệnh và vô cùng quan trọng đối với hệ miễn dịch. Thực tế, việc tiếp xúc trước của muramyl giúp chuyển đại thực bào về trạng thái kích hoạt. Chúng sẽ chỉ thực sự giải phóng các hóa chất này để tiêu diệt khi có thêm kích thích thứ 2, khi mầm bệnh thực sự xuất hiện. Thông qua đại thực bào, muramyl peptide cũng mang đến nhiều tác động khác đến hệ miễn dịch. Vì đại thực bào sau khi được kích hoạt sẽ tiết ra các cytokins, như INFs, IL, TNF, … giúp tuyển mộ thêm, kích thích phân chia và tăng cường hoạt động của các tế bào miễn dịch khác trong đó có lympho bào T.
Hình 2: muramyl peptides làm chất ‘mồi’, đưa đại thực bào sang trạng thái kích hoạt, tăng sản xuất hóa chất gây độc và tiết cytokins.
Kết quả là, muramyl peptides giúp kích thích hệ thống phòng vệ không đặc hiệu của cơ thể. Và vì hệ thống này là không đặc hiệu, chúng có hiệu quả trong việc chống lại các tác nhân gây bệnh khác, bao gồm các chủng vi khuẩn khác, virus và nấm. Các tế bào thực bào sẽ ăn bất cứ thứ gì chúng nhận thấy là lạ lẫm và nguy hại cho cơ thể.
Hệ miễn dịch thực sự có thể coi là một dạng kiệt tác của tạo hóa. Một phần nhỏ hiểu biết của chúng ta về hệ miễn dịch đã mang lại rất nhiều ứng dụng trong y khoa. Gọi chung là liệu pháp miễn dịch, các thuốc được phát triển nhờ vào cơ chế hoạt động của hệ miễn dịch đã được áp dụng trong điều trị nhiều bệnh lý khác nhau, từ các bệnh mạn tính, bệnh tự miễn cho đến ung thư.
Immune – VIDs giúp đại thực bào ‘diễn tập’ trước khi thực sự ra trận. Đóng vai trò là chất mồi của hệ miễn dịch, nó giúp chúng ta chuẩn bị sẵn một hàng rào phòng thủ khỏe mạnh và thiện chiến trước khi đương đầu với mầm bệnh thường trực trong môi trường – những vị khách không mời đang ngày càng lớn mạnh.
